Βαλκάνια

Published on February 16th, 2013 | by fileto

0

Έρευνες στη χώρα των Οδρυσών Θρακών

Μια ελληνική ανασκαφή στη Βουλγαρία.
Μια σημαντική συνέντευξη του Θάνου Σίδερη, διευθυντή της ελληνικής αποστολής στη Halka Bunar της Βουλγαρίας
Από το 2009 ο αρχαιολόγος δρ. Αθανάσιος Σίδερης διευθύνει τις ανασκαφές στη θέση Χαλκά Μπουνάρ (Halka Bunar) της Βουλγαρίας, ως επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, εκπροσωπώντας την ελληνική πλευρά σε ένα πενταετές πρόγραμμα συνεργασίας με την Μιλένα Τόνκοβα που εκπροσωπεί το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας. Οι ανασκαφές που πραγματοποιούν οι ελληνικές επιστημονικές ομάδες στο εξωτερικό είναι λιγοστές και παρουσιάζουν εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον.
Στην περίπτωση μάλιστα της Χαλκά Μπουνάρ τα ευρήματα φωτίζουν μια σχετικά άγνωστη περιοχή, τη χώρα που κατά την αρχαιότητα κατοικούσαν οι Οδρύσοι Θράκες. Σήμερα έχω την τιμή να φιλοξενώ στη στήλη μια αναλυτική συνέντευξη με τον κ. Σίδερη για να μας μιλήσει ο ίδιος για την ανασκαφική του δραστηριότητα στη Βουλγαρία και τα ευρήματα της θέσης.
Ο κ. Σίδερης ανήκει σε μια νέα γενιά αρχαιολόγων που όχι μόνο διαθέτουν σημαντική επιστημονική κατάρτιση και όραμα αλλά εργάζονται αποτελεσματικά και αθόρυβα με εξαιρετικά αποτελέσματα. Πριν δώσω το λόγο στον κ. Σίδερη για να μας μιλήσει για τα ευρήματα της Χαλκά Μπουνάρ, θέλω να σημειώσω ιδιαιτέρως ότι όταν τον προσέγγισα για τη συνέντευξη αυτή –χωρίς να γνωριζόμαστε προηγουμένως-, όχι μόνο ανταποκρίθηκε με συνέπεια και προθυμία στο αίτημά μου, αλλά είχε την ευγενή καλοσύνη και εξαιρετική γενναιοδωρία να μας παραχωρήσει και τις φωτογραφίες που εικονογραφούν θαυμάσια αυτή την ανάρτηση. Κάποιες από αυτές δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά. Τον ευχαριστώ θερμά από καρδιάς.
Κύριε Σίδερη, ξεκινώ με την εύλογη απορία: γιατί στη Βουλγαρία; Ποιές απαντήσεις ψάχνετε να βρείτε εκεί στα επιστημονικά σας ερωτήματα;
Η σημερινή Βουλγαρία αποτελεί σχεδόν εξ ολοκλήρου τμήμα της αρχαίας Θράκης. Τα κυριότερα φύλα που την κατοικούσαν κατά την αρχαιότητα ήταν οι Οδρύσοι και οι Τριβαλλοί. Οι Οδρύσοι, που εξαπλώνονταν σε μια μεγάλη έκταση με πυρήνα την κοιλάδα του Έβρου, βρίσκονταν σε άμεση επικοινωνία με τους Έλληνες των αποικιών, τόσο των Αιγαιακών ακτών, όσο και της Προποντίδας και του Ευξείνου Πόντου. Οι σχέσεις τους δεν ήσαν απλά εμπορικές, ούτε περιορίζονται στα -πολύ σημαντικά- ελληνικής προέλευσης ή επιρροής τέχνεργα που φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Επρόκειτο για σχέσεις βαθειά πολιτισμικές που εκτείνονται από τη χρήση του ελληνικού αλφαβήτου αρχικά και της ελληνικής γλώσσας εν συνεχεία, ως το θρησκευτικό συγκρητισμό, τη διάδοση και προσαρμογή των ελληνικών μύθων, την υιοθέτηση κοινωνικών και πολιτισμικών προτύπων και την ανάπτυξη πολιτικών δεσμών.
Ήταν σχέσεις αμφίδρομες, καθώς πολλά στοιχεία θρακικής προέλευσης έχουν ήδη εντοπιστεί και μελετηθεί σε διάφορες πτυχές του ελληνικού πολιτισμού. Πολλά περισσότερα χρειάζεται να μελετηθούν στη Θράκη. Ας μην ξεχνάμε ότι σημαντικοί ελληνικοί μύθοι για το Διόνυσο, τον Ορφέα, το Λυκούργο, το Διομήδη, τον Τηρέα και τους Καβείρους, διαμείβονται ή σχετίζονται με τη Θράκη. Από την κλασική εποχή και έπειτα, εξάλλου, οι ελληνικές ιστορικές πηγές (Θουκυδίδης και Ξενοφών) παρέχουν πλούσιο υλικό τόσο για το ενδιαφέρον των Αθηναίων για τη θρακική ενδοχώρα και τη συμμαχία τους με τον Σιτάλκη κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, όσο και για την επιρροή του βασιλείου της Μακεδονίας, όπως φαίνεται ξεκάθαρα με την ίδρυση από τον Φίλιππο Β΄ της πόλης που φέρει το όνομά του, της Φιλιππούπολης, σημερινού Πλόβντιφ. Λιγότερο λεπτομερώς καταγράφονται στις πηγές οι σχέσεις με τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, αλλά κι αυτές τεκμηριώνονται ξεκάθαρα από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, η έρευνα στη θρακική ενδοχώρα, είναι ένα πεδίο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ελπίζουμε –πέρα από τα συχνά εντυπωσιακά ευρήματα- να φωτίσει άγνωστες πτυχές της καθημερινής ζωής, των πολιτικών και εμπορικών δεσμών, και του τρόπου διείσδυσης του ελληνικού στοιχείου. Η πολιτισμική όσμωση που επακολούθησε αποτελεί ένα μοναδικό φαινόμενο, καθώς οι Οδρύσοι Θράκες υπήρξαν οι δεκτικότεροι και πιο ανοιχτοί σε επιρροές, από όλους τους γειτονικούς λαούς των αρχαίων Ελλήνων και η αριστοκρατία τους η πρώτη που υιοθέτησε τον ελληνικό τρόπο ζωής.
Δώστε μας μια εικόνα της αρχαιολογικής θέσης. Πού βρίσκεται στη σημερινή Βουλγαρία και ποια είναι τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά;
Η αρχαιολογική θέση Χαλκά Μπουνάρ (που είναι τουρκικής προέλευσης τοπωνύμιο και σημαίνει «Κυκλική Πηγή») βρίσκεται δίπλα σε μια καρστική πηγή, στην περιοχή των υψιπέδων του Τσιρπάν, μεταξύ των σημερινών πόλεων Πλόβντιφ και Στάρα Ζαγόρα, στην κεντρική / νοτιοανατολική Βουλγαρία. Είναι μια από τις σπάνιες οικιστικές θέσεις στην ενδοχώρα με ελληνικά στοιχεία ήδη από την κλασική και την πρώιμη ελληνιστική περίοδο. Μεταξύ των υπολοίπων θέσεων ξεχωρίζουν ο εμπορικός σταθμός Πίστιρος, η Καβύλη, η Σευθόπολη (για ένα διάστημα πρωτεύουσα του βασιλείου των Οδρύσων) και η περιοχή του Σταροσέλ (πρόσφατη ανασκαφή βασιλικής κατοικίας και ναού). Σε αντίθεση με τις σχετικά καλά μελετημένες και πολιτισμικά «καθαρότερες» ελληνικές αποικίες του Ευξείνου, όπως η Οδησσός, η Μεσημβρία και η Απολλωνία, οι θέσεις στο εσωτερικό παρουσιάζουν μεικτά χαρακτηριστικά, καθώς εκεί ακριβώς λάμβανε χώρα η όσμωση των ντόπιων παραδόσεων με τα ελληνικά στοιχεία.
Η Χαλκά Μπουνάρ συμβαίνει να βρίσκεται στο σημείο διέλευσης ενός αρχαίου δρόμου, που οδηγούσε από τις περιοχές του Δούναβη στη ρωμαϊκή οδό ViaDiagonalisήViaMilitaris. Αυτή ήταν μια σημαντική οδός, η οποία συνέδεε το σημερινό Βελιγράδι στα βορειοδυτικά με τη σημερινή Κωνσταντινούπολη στα νοτιοανατολικά, και από όπου καθ’ όλη την αρχαιότητα διακινούνταν σιτηρά, ξυλεία, δέρματα, χρυσός και πολλά εισηγμένα από τις ελληνικές πόλεις προϊόντα (κεραμική, οπλισμός, κοσμήματα, μεταλλικά αγγεία, κρασί κλπ.).
Έχουν βρεθεί στη θέση αποθέτες λατρευτικού περιεχομένου. Δώστε μας μια εικόνα των ευρημάτων τους. Ποιές σκέψεις κάνετε για τη λατρεία στην περιοχή. Συνδέονται οι αποθέτες με το εύρημα της ανθρωποθυσίας;
Γύρω από τις οικίες βρέθηκε μεγάλος αριθμός αποθετών με στάχτη, οστά ζώων, κεραμική, νομίσματα, όπλα, ειδώλια, κοσμήματα και εργαλεία, που δεν μπορούν απλά να ερμηνευτούν ως οικιστικοί αποθέτες (σκουπιδόλακκοι). Σε μια περίπτωση πλήθος οστράκων (κάποια από τα οποία συναποτελούν ακέραια αγγεία) είχαν αποτεθεί σε ένα παχύ και ενιαίο στρώμα. Σε άλλη περίπτωση σιδερένια εργαλεία και όπλα ήταν καλά ταχτοποιημένα σαν κάποιος να τα έκρυψε, αλλά βάζοντας μαζί τους και στάχτη με οστά ζώων. Οι λάκκοι ποικίλουν ως προς τη διάμετρο και το βάθος από μισό μέτρο ως σχεδόν πέντε μέτρα. Οι πλατύτεροι είναι πιο ρηχοί και αντίστροφα. Ορισμένοι έχουν διατομή κόλουρου κώνου ή σε σχήμα αχλαδιού με στενό στόμιο και πλατύτερο πυθμένα. Η κατασκευή τους ήταν δύσκολη, χρονοβόρα και τεχνικά απαιτητική. Το γεγονός αυτό είναι άχρηστο και αντιλειτουργικό αν κάποιος απλώς προτίθετο να θάψει τα οικιακά του απορρίμματα. Κάποιοι περιέχουν καλοφτιαγμένους σωρούς θραυσμάτων πηλού από παλαιότερες κατασκευές. Αλλού σιδερένια στοιχεία από ένα ξύλινο κάρο είχαν σκόπιμα διπλωθεί και ταχτοποιηθεί σε ένα μικρό λάκκο. Το τελετουργικό στοιχείο είναι προφανές σε όλες τις περιπτώσεις. Τα ευρήματα στους περισσότερους λάκκους είναι πλουσιότερα και πιο ποικίλα από τους δυο που περιείχαν σκελετούς, αλλά εντοπίζονται οι ίδιες κατηγορίες υλικού. Στο στάδιο που βρισκόμαστε μπορούμε να κάνουμε μόνο εύλογες υποθέσεις για τις λατρείες στη Χαλκά Μπουνάρ. Και εκεί, όπως και στην υπόλοιπη Θράκη, οι χαρακτηριστικότερες ενδείξεις φαίνεται να συνδέονται με το Διόνυσο, τον Ορφέα και πιθανόν τους Καβείρους.
Πηγή: www.lifo.gr


About the Author



Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to Top ↑