Η Ροδόπη τελευταία στην αξιοποίηση των ιαματικών πηγών

Ενώ η Αν. Μακεδονία και Θράκη είναι σε καλό σημείο με αναφορά στην αξιοποίηση των ιαματικών πηγών, η Ροδόπη είναι ουραγός αν και στην αντίστοιχη περιοχή της νότιας Βουλγαρίας ο θερμαλισμός είναι σε πολύ καλό σημείο με παράλληλη αξιοποίηση των πηγών της.

Οι Σάπες και η ορεινή Ροδόπη που διαθέτουν αξιόλογες πηγές οι οποίες έχουν ερευνηθεί από το ΙΓΜΕ δεν έτυχαν της κατάλληλης αξιοποίησης λόγω κακών χειρισμών από τους φορείς δήμους και νομαρχίες του νομού, που εθελοτυφλούν στην αξιοποίησή τους, πράγμα το οποίο την καθιστά ουραγό στην αναζήτηση τουριστικού ρεύματος στην περιοχή.

Η προστασία και ανάπτυξη των ιαματικών νερών είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφενός γιατί αποτελούν υδάτινα σώματα τα οποία πρέπει να προστατεύονται και να βρίσκονται σε καλή κατάσταση, βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα και αφετέρου γιατί, ως φυσικό κεφάλαιο της χώρας, μπορεί να αποτελέσουν τον κορμό ανάπτυξης του ιαματικού τουρισμού, μιας επιμέρους κατηγορίας του εναλλακτικού τουρισμού, που συνιστά απαραίτητο στοιχείο ενός βιώσιμου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης. Με την έννοια ιαματικό φυσικό πόρο εννοούμε γήινα φυσικά υλικά που ασκούν, λόγω των ιδιοτήτων τους, ευεργετική επίδραση στην ανθρώπινη υγεία. Αυτά περιλαμβάνουν το νερό, τον θεραπευτικό πηλό, αέρια και υδρατμούς. Τα ιαματικά νερά είναι υπόγεια ή πηγαία νερά που αναβλύζουν με φυσικό τρόπο ή λαμβάνονται με τεχνικά μέσα. Είναι ανανεώσιμοι πόροι με την έννοια της φυσικής αναπλήρωσης, εφόσον η χρήση τους γίνεται με ρυθμό μη υπέρβασης των ορίων του συστήματος.

Ο όρος θερμαλισμός αναφέρεται στο ευρύ πεδίο των θεραπευτικών και προληπτικών για την υγεία εφαρμογών (πρόληψης, θεραπείας, αποκατάστασης) με τη χρήση ιαματικών φυσικών πόρων, αποτελώντας ένα σημαντικό φυσικό, πολιτισμικό και οικονομικό πόρο. Η βιωσιμότητα των θερμαλιστικών συστημάτων και η διασφάλιση της αειφόρου διαχείρισης του ιαματικού νερού έχει δύο κύριες προϋποθέσεις: α) να μην καταναλώνει ανανεώσιμους φυσικούς πόρους με ρυθμούς ταχύτερους από τους ρυθμούς με τους οποίους οι φυσικές διεργασίες μπορούν να τους αναπληρώσουν και β) να μην παράγει απόβλητα με ρυθμούς ταχύτερους από τους ρυθμούς με τους οποίους αυτά διασπώνται μέσω των φυσικών διεργασιών, ώστε να είναι ανενεργά.

Η χώρα μας διαθέτει μεγάλο αριθμό ιαματικών φυσικών πόρων. Οι καταγεγραμμένες πηγέςθερμομεταλλικών νερών στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), ανέρχονται συνολικά σε 822, από τις οποίες οι 752 (91,5%) είναι αξιοποιήσιμες. Η γεωγραφική τους κατανομή δεν είναι τυχαία. Συνδέεται στενά με τη μορφολογία που παρουσιάζει η χώρα και κατά συνέπεια με τους παράγοντες που την προκάλεσαν. Ωστόσο οι συγκεκριμένες θερμές ή ψυχρές πηγές, που αναγνωρίσθηκαν επίσημα από την πολιτεία ως ιαματικές, είναι 112. Η γεωγραφική τους κατανομή είναι διάσπαρτη σε 56 δήμους της χώρας με το 34% των συστημάτων να εντοπίζεται στη Στερεά Ελλάδα, το 26% στα Νησιά, το 19% στη Μακεδονία, από 7% στην Πελοπόννησο και τη Θράκη, το 4% στην Ήπειρο και το 3% στη Θεσσαλία (Αγγελίδης Ζ., 2008).

Ιστορικά και μέχρι το 1953, οπότε υπήρχε σχολή στην Αθήνα σχετική με τη λουτροθεραπεία και την υδροθεραπεία, ο τομέας ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένος. Ωστόσο, στη σημερινή συγκυρία, και λόγω κυρίως της έλλειψης παιδείας αναφορικά με τις ευεργετικές ιδιότητες των ιαματικών νερών για τη θεραπεία ενός ασθενούς, έχει περιοριστεί σημαντικά ο αριθμός των επισκεπτών / τουριστών. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί δραματική μείωση των εισιτηρίων στις ιαματικές πηγές (Αγγελίδη Ζ.).

Αναφορικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ο ελληνικός θερμαλισμός εκφράζεται με το Νόμο 3498/2006 (ανάπτυξη ιαματικού Τουρισμού) και με σειρά Υπουργικών Αποφάσεων για τροποποιήσεις που ακολούθησαν. Σημαντικό γεγονός, που αφορά στην εξέλιξη του θερμαλισμού, είναι και η Οδηγία για την υγεία, που δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. στις 4 Απριλίου 2011 και θα τεθεί σε εφαρμογή από τον προσεχή Οκτώβριο. Η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο ενδεχομένως να ανοίξει δρόμους ανάπτυξης του ιατρικού και ιαματικού τουρισμού. Στην παρούσα φάση κρίνεται ότι είναι αναγκαία η θέσπιση νέου νομοθετικού πλαισίου ή η γενναία αναθεώρηση του ισχύοντος στην κατεύθυνση της ποιοτικής ταξινόμησης των εγκαταστάσεων θερμαλισμού υγείας και συγχρόνως της διασφάλισης της αγωγής υγείας στους πολίτες. Το πλαίσιο αυτό πρέπει να υιοθετεί νέες αντιλήψεις, να συνδέει το θερμαλισμό με τον τουρισμό, να είναι απλό και ευέλικτο, και να έχει δομή βιώσιμου συστήματος.
Στα Σχέδια Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ), που στόχο έχουν την προστασία και την επίτευξη καλής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων, έχει αναφερθεί ότι τα μέτρα που αφορούν σε ειδικά θέματα, όπως τα θερμομεταλλικά και ιαματικά νερά, οργανώθηκαν μετά από συζητήσεις με τη Διεύθυνση Υδάτων και την Ειδική Γραμματεία Υδάτων. Στην πράξη, αναφορά στα υφιστάμενα θερμομεταλλικά νερά γίνεται μόνο στα ΣΔΛΑΠ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Αν. Μακεδονίας και Θράκη. Ακόμα όμως και σε αυτά προτείνονται αόριστα «μέτρα ειδικής προστασίας σε περιοχές Υπόγειων Υδάτινων Σωμάτων, όπου υπάρχουν θερμομεταλλικά και ιαματικά νερά, τα οποία συνδυάζονται και προσαρμόζονται με το υφιστάμενο και θεσμοθετημένο πλαίσιο προστασίας. Αναφέρονται σε εφαρμογή απαγορεύσεων ζώνης ελεγχόμενης προστασίας ΙΙ των σημείων υδροληψίας υπόγειου νερού για ύδρευση. Σε ειδικές περιπτώσεις ήπιων και παραδοσιακών δραστηριοτήτων μπορεί να δίνεται άδεια εγκατάστασης μετά από υποβολή υδρογεωλογικής μελέτης και έγκριση από τη Διεύθυνση Υδάτων». Συνεπώς, στο πλαίσιο των ΣΔΛΑΠ δεν υπάρχει άλλος σχεδιασμός ή ολοκληρωμένο σχέδιο αξιοποίησης.

Υπό την έννοια αυτή μια ολοκληρωμένη πρόταση για την προστασία και αξιοποίηση των ιαματικών πηγών θα έπρεπε απαραιτήτως να περιλαμβάνει:
o Πλήρη καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των ιαματικών-θερμαλιστικών συστημάτων (χαρακτηριστικά, υδατικό ισοζύγιο, πιέσεις)

o Αξιολόγηση του επιπέδου λειτουργίας τους με κατάλληλους δείκτες απόδοσης

o Προσδιορισμό μέτρων βελτίωσης των δεικτών με γνώμονα την προστασία των πηγών

o Αξιολόγηση / ιεράρχηση μέτρων

o Εφαρμογή μέτρων βάσει χρονοδιαγράμματος

o Αξιολόγηση αποτελεσμάτων με επαναπροσδιορισμό των δεικτών

o Ανάπτυξη βιώσιμης πολιτικής για τη συνέχιση των βελτιώσεων που έχουν επιτευχθεί

o Εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού αξιοποίησης των πηγών

o Λειτουργία και συντήρηση

Αυτός ο οικολογικός πλούτος, σε συνδυασμό με τη διαφορετικότητα του υδροχημισμού, τις μεγάλες φυσικές ιαματικές υδατοπαροχές, τα φυσικά περιβαλλοντικά προσόντα, τα ιστορικά πολιτισμικά στοιχεία, τις παραδόσεις κ.ά. δημιουργούν ένα ιαματικό-θερμαλιστικό γεγονός ικανό να θέσει σε κίνηση πολλές δραστηριότητες. Τούτο όμως σημαίνει πρωτίστως καθορισμό ζωνών προστασίας για κάθε περίπτωση χωριστά και σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο της πολιτείας. Παράλληλα, ως πολίτες, ενώσεις, οργανισμοί, φυσικά πρόσωπα με σεβασμό και ευαισθησία στους μηχανισμούς της φύσης, οφείλουμε να ενεργοποιούμαστε και να δρούμε προς μια διαχείριση υδρομεταλλικών συστημάτων, που μας υπαγορεύουν οι κανόνες της αειφορίας προκειμένου να προστατευθεί κάθε μεταλλικό υδάτινο σύστημα και βέβαια το περιβάλλον του (Αγγελίδη Ζ., 2013).

Στην τρέχουσα κρισιμότατη συγκυρία, είναι απαραίτητο οι κινήσεις που γίνονται για την οικονομική σωτηρία της χώρας να μην είναι αποσπασματικές, αλλά αντιθέτως να στηρίζονται σε στοιχεία που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά τους. Ο ιαματικός τουρισμός, χάρη στα μοναδικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, οφείλει να περιληφθεί σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τον εναλλακτικό τουρισμό προκειμένου να αποτελέσει σημαντικό μοχλό της ήπιας και βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
ΠΗΓΗ: medsos.gr