Published on October 22nd, 2018 | by fileto

Μάρα, μια Βαλιντέ χανούμ θαμμένη στην Εικοσιφοίνισσα…

Οι επιγαμίες των βασιλικών οικογενειών, ειδικά στην υστεροβυζαντινή περίοδο, είναι συχνό φαινόμενο και αποσκοπούν στη δημιουργία συμμαχικού μετώπου εναντίον της διαφαινόμενης τουρκικής απειλής.

Σ΄ αυτό το κλίμα κινείται και ο Αυτοκρατορικός οίκος των Μεγαλοκομνηνών της Τραπεζούντας. Η Πόντια πριγκίπισσα, κόρη του Μεγαλοκομνηνού Ιωάννη Δ΄, νυμφεύεται τον Δεσπότη της Σερβίας Γεώργιο Βράνκοβιτς. Πεθαίνει αφήνοντας ορφανή 2 ετών τη Μάρα ή Μάρω των Ποντίων. Ο Βράνκοβιτς ξαναπαντρεύεται την Ειρήνη, κόρη του Γεωργίου Παλαιολόγου Καντακουζηνού, η οποία ήταν συγγενής της μητέρας της Μάρας. Μαζί της αποκτά ακόμα 4 παιδιά.

Η Μάρα ήταν στα χέρια του πατέρα της αντικείμενο συναλλαγής με τους Οθωμανούς. Συμφώνησε να την παντρέψει με τον Μουράτ τον Β΄, για να συνάψει φιλικές και συγγενικές σχέσεις με τον σουλτάνο. Η χριστιανή ηθική και η περηφάνια σε μια εποχή ρευστή και μεγάλων αλλαγών που διαφαίνονται, υποχωρεί πια απέναντι στις σκοπιμότητες της πολιτικής.

Η πρόταση γάμου ήρθε από τη μεριά του σουλτάνου, ο οποίος ήθελε να έχει ήσυχο το κεφάλι του στην περιοχή εκείνη και απαίτησε ως προίκα το μεγαλύτερο μέρος της Σερβίας.

Τον Ιούνιο του 1433 υπογράφεται το γαμικό συμβόλαιο, δίνεται ως προίκα το μεγαλύτερο μέρος της Σερβίας και μεγάλη ποσότητα χρυσού και ασημιού. Έτσι ο Βράνκοβιτς εξασφάλισε την ειρήνη με τους Τούρκους.

Η Μάρα είναι 21 ετών και ο Μουράτ ο Β΄ 36, ο οποίος ήταν ήδη παντρεμένος και είχε παιδιά. Ο γάμος γίνεται 4 Σεπτεμβρίου του 1435 στην Αδριανούπολη, πρωτεύουσα των οθωμανικών κτήσεων στην Ευρώπη.

Η Μάρα αποδείχτηκε ότι ήταν μια πολύ έξυπνη γυναίκα. Κατάφερε να την εμπιστεύεται και ο σύζυγός της και να βοηθά τους χριστιανούς, όσο και όπου μπορούσε. Είναι βέβαιο ότι δεν άλλαξε ποτέ θρησκεία, αλλά σεβόταν βαθύτατα τον σύζυγό της, στον οποίο παρέμεινε πιστή.

Προσαρμόστηκε γρήγορα στις συνήθειες του χαρεμιού και φερόταν στην πρώτη γυναίκα του άντρα της με διακριτικότητα και σεβασμό. Η Μάρα είχε την πρώτη θέση στην καρδιά του σουλτάνου, την αγαπούσε και την σεβόταν, αλλά η πρώτη σύζυγος του χάρισε 3 χρόνια νωρίτερα έναν γιο, τον μετέπειτα Μωάμεθ τον Πορθητή, ήταν αυτός που άλωσε την Πόλη. Όταν πέθανε η μάνα του ήταν 5 ετών. Ο πατέρας του τον έφερε κοντά του και τον παρέδωσε στη Μάρα να τον διαπαιδαγωγήσει. Παρόλο που ήταν σκληρό παιδί, κατάφερε η Μάρα να μου μάθει πολλά πράγματα από την ελληνική παιδεία και φιλοσοφία.

Ο Μουράτ παραβιάζει τη συμμαχία με τον πατέρα της Μάρας, εισβάλλει στη Σερβία και την καταλαμβάνει. Χαρίζει τη ζωή στον πεθερό του και στο θείο της Μάρας, τον Θωμά Καντακουζηνό, ενώ τα αδέλφια της τα τυφλώνει.

Ωστόσο τη Μάρα δεν την κακομεταχειρίστηκε ποτέ, την άφησε να ασκεί τα χριστιανικά της καθήκοντα εντελώς ελεύθερα. Πέθανε μετά από μια μεγάλη οινοποσία στις 3 Φεβρουαρίου του 1451, μόλις στα 47 του χρόνια.

Ο γιος του Μουράτ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής, τη θεωρούσε μητέρα του και την τιμούσε βαθύτατα, μια και η Μάρα δεν είχε αποκτήσει παιδιά.

Η Μάρα επιστρέφει πια στο πατρικό της στη Σερβία και ο πατέρας της ζητάει νέα συνθήκη συμμαχίας με τον Μωάμεθ.

Το Βυζάντιο οδεύει προς το τέλος του, ο Μωάμεθ το απειλεί σοβαρά. Τότε γίνεται μια πρόταση γάμου, σανίδα σωτηρίας για τον Ελληνισμό. Να παντρευτεί ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος τη Μάρα. Προσδοκούσαν ότι ο Μωάμεθ σεβόμενος τη μητέρα του δεν θα αποτολμούσε να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Το θέμα τέθηκε στους γονείς της, η Μάρα είναι ακόμα νέα. Οι γονείς ενθουσιάστηκαν και το δέχτηκαν με χαρά.

Η Μάρα όμως αρνήθηκε. Είχε υποσχεθεί στον εαυτό της ότι, αν ο Θεός την απελευθέρωνε από τα χέρια των απίστων, θα παρέμενε αγνή στην υπόλοιπη ζωή της. Βεβαίως δεν είχε σκοπό να γίνει μοναχή, αλλά να ζήσει μέσα στον κόσμο ανάμεσα στους συγγενείς της.

Λίγο αργότερα το 1455 έρχεται μια ακόμα πρόταση γάμου, από τον Τσέχο αρχηγό Jovan Jiskra, αλλά αρνείται και αυτή τη φορά.

Οι περιπέτειες δεν έχουν τέλος. Ο πατέρας πεθαίνει το 1456 και λίγο μετά ο αδελφός της Λάζαρος δηλητηριάζει τη μητέρα του Ειρήνη επιδιώκοντας να γίνει Δεσπότης της Σερβίας. Τρομοκρατημένη η Μάρα το έσκασε μαζί με τον τυφλό αδελφό της Γρηγόριο και το θείο της Θωμά Καντακουζηνό. Τους καταδιώκει ο Λάζαρος για να τους σκοτώσει, αλλά κατορθώνει να ξεφύγει με τον τυφλό αδελφό τους και καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη ζητώντας την προστασία του προγονού της Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή. Βρήκε στην αυλή του προστασία και ασφάλεια. Το Δεσποτάτο της Σερβίας καταλύθηκε σύντομα από τον Μωάμεθ και τα αδέλφια της δεν είχαν καλή τύχη.

Έτσι η Μάρα έζησε σαν Βαλιντέ χανούμ, μητέρα δηλαδή του Σουλτάνου, τα υπόλοιπα χρόνια της. Ο Μωάμεθ ο Β΄ την τιμούσε πολύ ως πραγματική του μάνα, μια και τη δική του την είχε χάσει από πολύ νωρίς.

Δείγμα της μεγάλης του αγάπης ήταν η παραχώρηση στη Μάρα όλων των εσόδων από τη μονή της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης. Σε γράμμα που της έστειλε την αποκαλεί «μητέρα μου Δέσποινα χατούμ» και «εμίρισσα, κυρία των χριστιανών δεσποσυνών».

Η επιρροή της έφτανε μέχρι τον διορισμό θρησκευτικών ηγετών. Ο Πατριάρχης εθεωρείτο τότε από τον Σουλτάνο υπεύθυνος για τη διαγωγή όλων των χριστιανών που ζούσαν κάτω από την τουρκική εξουσία.

Πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1487 στη σημερινή Δάφνη, κοντά στη Νιγρίτα Σερρών, και ενταφιάστηκε στη μονή Εικοσιφοινίσσης. Στο επιβλητικό μοναστήρι που βρίσκεται στο Παγγαίο όρος 55 χιλιόμετρα από την Καβάλα.