Αη Γιώργης ο δημοφιλής άγιος των Βαλκανίων!

Ο Κωστής Παλαμάς στο «Μελέτες και άρθρα (1920-1926)» (Άπαντα, τ.12ος) γράφει στο άρθρο του με τίτλο «Άγιος Γεώργιος»:

«Ο ελληνικότατος άγιος και από τα κατορθώματά του και από την εξωτερική του παράσταση, που πάνω της ζωγραφίζεται και σαλεύει η απριλιάτικη χάρη της πολυθεΐας, ο άγιος αυτός πόσα δεν υποβάλλει στη σκέψη μου σφιχτά συνταιριασμένα με τη θρησκεία μας και με την ποίησή μας, με τη λαογραφία μας και με την ιστορία μας, με το μοσχολίβανο του χριστιανικού συναξαριού και με την ευωδία του ειδωλολατρικού μύθου, και πόσα από τον ηλιογέννητο θεό της Ανατολής το Μίθρα, που του είναι και ο άγιος Γεώργιος μια μεταμόρφωσή του, ίσα με τον Καραϊσκάκη, τον κατ’ εξοχήν τροπαιοφόρον ήρωα μέσα στους άλλους φημισμένους πολέμαρχους του Ιερού Αγώνα μας, το συνονόματο του Αγίου που πολεμούσε κάτω από το λάβαρό του, με τη βοήθεια του φεγγοβόλου ίσκιου του, με της λατρείας του την επιβολή, και που ξεψύχησε ή στο μνήμα οδηγήθηκε ανήμερα της γιορτής του.

Μα σήμερα ο Άγιος Γεώργιος μου θυμίζει και με φέρνει να σταματήσω σε κάποιο θέμα που σχετίζεται με τη λογοτεχνία. Θα καταρτιζόταν ωραία μελέτη απάνω στα φανερώματα του αγίου, και στα παγκόσμια γενικά, και ξεχωριστά στο ελληνικό τραγούδι, και πώς αυτό το τραγούδι το εμπνέει. Δεν έχω τέτοια φιλοδοξία. Ό, τι μου κινεί τη σκέψη την ώρα τούτη είναι κάποιο ποίημα του Βέλγου ποιητή, Αιμίλιου Βεραρέν, που θα μπορούσα ελεύθερα να μεταφράσω τον τίτλο του «Όσα οράματα στα περπατήματά μου». Κ’ επιγράφεται «Άγιος Γεώργιος»…. Ο «Άγιος Γεώργιος» του Βεραρέν σημειώνει το σταθμό που μεταβιβάζει τον ποιητή από την πρώτη στη δεύτερη περίοδο του έργου του. Του αποκαλύπτεται ο άγιος, κι από τότε λες πως ο ποιητής ορκίζεται να περπατήσει κάτω από τη σκέπη του. Η ποίηση του Βεραρέν από σύμβολο μετουσιώνεται αγάλια αγάλια σε ποίηση ηρωική. Η ηρωολατρεία είναι το κορύφωμα στο ανέβασμα καθενός ποιητή που βλέπει προς τα ύψη:

“Νέος ήταν και ωραίος από πίστη, λέει στο αποκαλυπτικό τραγούδι του ο ποιητής, και τόσο χαμηλότερα έσκυψε προς εμένα, όσο μ’ έβλεπε να γονατίζω περισσότερο… Έβαλα στο χλωμό του περήφανο χέρι τα θλιβερά λουλούδια του πόνου μου…”».

«Του Αη Γιώργη ( Ederlezi )»

Απ’ τους ώμους να/ η άνοιξη περνά

γύρω φτερουγίζει/ ξεχνάει εμένα.

Μέρα της χαράς/ ποια ζωή φοράς

δρόμο – δρόμο παίρνεις / χωρίς εμένα.

Τ’ ουρανού πουλιά/ πάρτε με αγκαλιά

το βουνό γεμίζει/ κεριά αναμμένα.

Να κι η Πούλια, ξημερώνει,/ το Θεό παρακαλώ

μα το φως που δυναμώνει/ δε μου φέρνει, δε μου φέρνει

‘κείνον π’ αγαπώ.

Τ’ όνομά του ανθός / ευωδιάς βυθός

πείτε στα κορίτσια/ να μην το λένε

Μέρα σαν κι αυτή/ στου Αη Γιωργιού τ’ αφτί

που όλα τα τραγούδια / γι’ αγάπη κλαίνε.

(Μουσική: Goran Bregovic- Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου

Πρώτη εκτέλεση: Άλκηστις Πρωτοψάλτη

(-Το «Εντερλέζι» είναι ένα δημοφιλές παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι της μειονότητας των Ρομά στα Βαλκάνια.

Το τραγούδι πήρε το όνομά του από το Εντερλέζι, μια γιορτή για την άνοιξη, ξεχωριστής σημασίας για τους τσιγγάνους Ρομά στα Βαλκάνια (και σε άλλα μέρη του κόσμου). Αυτή η γιορτή γιορτάζει την επιστροφή της άνοιξης. Ederlezi είναι το όνομα τσιγγάνων για τη σερβική και βουλγαρική γιορτή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζεται στις 6 Μαΐου (αφού στις περισσότερες σλαβικές χώρες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το παλαιό ημερολόγιο ή, με το νέο ημερολόγιο, στις 23 Απριλίου).

Το τραγούδι έγινε διάσημο όταν χρησιμοποιήθηκε στην ταινία Ο καιρός των Τσιγγάνων, του Εμίρ Κουστουρίτσα, με την εκδοχή του Γκόραν Μπρέγκοβιτς (με τον τίτλο Ederlezi (Scena Djurdjevdana Na Rijeci)). Το τραγούδι κυκλοφόρησε και με ελληνικούς στίχους, με τίτλο «Του Αϊ Γιώργη», από τον Μπρέγκοβιτς και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη το 1991. Τους ελληνικούς στίχους έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου).