Published on December 11th, 2014 | by fileto

Πλούτος εθίμων Χριστουγέννων στην Αν Μακεδονία και Θράκη

Πάντα τα Χριστούγεννα και οι μέρες των γιορτών βρίσκονται στο επίκεντρο της ζωής των Χριστιανών μέσα στους αιώνες.

Από τις ιστορίες με τους καλικάντζαρους και τον Αη Βασίλη που έρχεται από την Καισαρεία μέχρι το σκοτάδι και το φως που εναλλάσσονται με την έλευση του Χριστού στη γη, οι άνθρωποι είχαν την τάση τα παλιότερα χρόνια περισσότερο να διανθίζουν τις μέρες αυτές και τα γεγονότα με δρώμενα τα οποία έχουν θεσπιστεί και έμειναν ζωντανά στους αιώνες.

Στην περιοχή μας η οποία δέχθηκε διαφορετικούς ανθρώπους με την έλευση των προσφύγων αναπτύχθηκαν και τα λαϊκά αυτά δρώμενα τα οποία μέχρι σήμερα οι νεότερες γενιές τα αναβιώνουν.

Δυστυχώς τα μέσα ενημέρωσης που θα μπορούσαν να παίξουν τον ρόλο του φορέα και της ανάδειξης τέτοιων δρωμένων, τα προσπερνούν με ένα τηλεοπτικό τρόπο. Τα μεν ηλεκτρονικά μέσα της Αθήνας ως ένα δίλεπτο στα δελτία ειδήσεων και τα τοπικά περισσότερο και ευτυχώς αλλά στα πλαίσια των δράσεων των πολιτιστικών συλλόγων.

Θα ήταν ευχής έργο οι τοπικές κοινωνίες μέσω των δήμων να διέθεταν στα κανάλια ένα ποσό για την τεκμηρίωση και αρχειοθέτηση τέτοιων λαϊκών δρωμένων, ώστε να μένουν για πάντα μέρες που είναι στις οθόνες και στην σκέψη των νεότερων.

Η Αν. Μακεδονία πραγματικά έχει πλούτο από λαϊκές παραδόσεις μια και η αγροτική και κτηνοτροφική ενασχόληση είναι βατήρας για τα δρώμενα.

Η καλή σοδειά και καλοτυχία, η νεκρανάσταση και η ζωή στην ύπαιθρο που πρέπει να προστατεύεται από το κακό το μάτι φέρνουν τους ανθρώπους με διάφορες πράξεις να ξορκίζουν το κακό και να καλούν το καλό μέρες που είναι.

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Θεοφάνεια. Στη Δράμα τα έθιμα και οι παραδόσεις μοναδικές.

Στο Μοναστηράκι, κάθε χρόνο, στις 6 Ιανουαρίου, την ημέρα των Θεοφανίων, αναβιώνει το έθιμο των Αράπηδων. Έχει τις ρίζες του στην αρχαία ελληνική θρησκεία και πιο συγκεκριμένα στις διονυσιακές τελετές, ενώ έχει δεχτεί και χριστιανικές επιρροές.

Οι Αράπηδες είναι μια εθιμική παράσταση (δρώμενο κατά το κοινώς λεγόμενο) με έντονα το μαγικό και λατρευτικό στοιχείο, στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής. Είναι μία από τις μεταμφιέσεις του Δωδεκαημέρου που αναβιώνουν σε πολλά χωριά της Δράμας και πιο συγκεκριμένα στο Μοναστηράκι, στο Βώλακα, στην Πετρούσα, στον Ξηροπόταμο και στην Καλή Βρύση.

Το ίδιο έθιμο αναβιώνει επίσης κάθε χρόνο και στη Νικήσιανη Παγγαίου στο νομό Καβάλας από τον τοπικό σύλλογο «Ο Αράπης».

Οι Μωμόγεροι, ένα είδος λαϊκού παραδοσιακού θεάτρου, αναβιώνει στους Σιταγρούς και Πλατανιά, χωριά όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο. Η ονομασία Μωμόγεροι προέρχεται από τις λέξεις μίμος και γέρος, από τις μιμητικές κινήσεις που κάνουν οι πρωταγωνιστές με μορφή γεροντικών προσώπων. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται όλο το Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Θεοφάνια).

Στη Θάσο λένε ότι διατηρείται το σπόρδισμα των φύλλων. Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.

Σε όλη την περιοχή, πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμα κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, την Ανατολική Ρωμυλία και την Μικρασία, όπως την Πρωτοχρονιά το σπάσιμο του ροδιού μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, αλλά και η μεταφορά μιας πέτρας -συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας- στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά.

Στην αλλαγή του χρόνου μάλιστα οι γυναίκες παίρνουν και το αμίλητο νερό.

Σε ορισμένα μέρη της Θράκης αναβιώνουν τα Ραγκουτσάρια τα οποία συναντάμε και στην Δυτική Μακεδονία. Βαμμένοι άνθρωποι με προβιές και σκωπτική διάθεση με πειράγματα και δρώμενα δρόμου.

Η Θράκη υπάρχει πλούσια λαογραφική παράδοση. Από την μπάμπω, τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, τις τσουμάκες και τα παιχνίδια γύρω από το τζάκι ιδιαίτερα ο Έβρος έχει μια μοναδική προίκα δρωμένων και παραδόσεων.

Να φανταστείτε ότι μόνο το χωριό του Διδυμοτείχου Μάνη, έχει να μας παρουσιάσει 47 χριστουγεννιάτικα τραγούδια τα λεγόμενα «κόλιαντα».

Το έθιμο των Μπαμουσιαραίων αναβιώνει στο Ρήγιο Διδυμοτείχου τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Δύο παλικάρια μεταμφιέζονται το ένα σε μπαμπούσιαρο και το άλλο σε γυναίκα του μπαμπούσιαρου.

Το πρώτο άτομο φορά μια νεροκολοκύθα στο πρόσωπο με τρύπες στα μάτια και στο στόμα, προβιές προβάτων και κρεμά στη μέση κουδούνια και στη ζώνη του ένα μεγάλο μαχαίρι. Οργανοπαίχτες γκαϊτατζήδες και ένας με νταούλι συνοδεύουν το ζευγάρι. Η άγρια και χαρακτηριστική μουσική των οργανοπαιχτών ξεσηκώνει όλο το χωριό.

Φαγητό χριστουγεννιάτικο αποτελεί η μπάμπω με χοιρινό το οποίο για τους Θρακιώτες θεωρείται η κορυφαία χειμωνιάτικη τροφή.

Το παχύ έντερο των γουρουνιών, καθαρίζεται και γεμίζεται με ψιλοκομμένο κρέας, πράσο, ρύζι και μυρωδικά, για να αποτελέσει το καθιερωμένο γιορτινό φαγητό στα περισσότερα μέρη της Θράκης.

Στα Άβδηρα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ορισμένες οικογένειες δε ζυμώνουν βασιλόπιτα, αλλά, ανοίγουν φύλλο και παρασκευάζουν μία πίτα με πράσο, κιμά και μπαχαρικό κύμινο. Μέσα στην πρασόπιτα βάζουν το φλουρί. Η πίτα ψήνεται σε παραδοσιακό ταψί, που ονομάζεται σινί και τα παλιότερα χρόνια σερβίρονταν πάνω σε χαμηλό ξύλινο τραπέζι, το σοφρά.

Οι Καππαδόκες της Νέας Καρβάλης μετά την Πρωτοχρονιά ανάβουν την Σαγιά, μια μεγάλη φωτιά γύρω από την οποία χορεύουν και διώχνουν τα κακά πνεύματα.

Αυτά κι άλλα πολλά σε παραλλαγές μπορεί κάποιος ακόμη και σήμερα στην εποχή του δυτικού τρόπου εορτασμού μπορεί να συναντήσει κι αυτό χάρη στην άοκνη προσπάθεια των πολιτιστικών συλλόγων οι οποίοι κρατούν άσβεστη την φλόγα και φυλάσσουν τον πλούτο της λαϊκής μας παράδοσης.

Οι ρίζες είναι γερές ακόμη και κανένα μνημόνιο, κανείς διεστραμμένος εγκέφαλος που θέλει σώνει και καλά να γίνουμε όλοι ρομποτάκια και καταναλωτές μιας κουλτούρας δυτικής δεν θα μπορέσει να ξεριζώσει από την συνήθειά μας.

Γι’ αυτό καλό θα είναι να μιλάμε στα παιδιά μας για όλον αυτόν τον πλούτο, ώστε να τον κρατήσουν ως παρακαταθήκη αντίστασης στην λαίλαπα της ξενομανίας.